GCiencia - O portal da ciencia galega - GCiencia

Ricardo Mella, topógrafo e figura mundial do anarquismo

Os irmáns Trigo presentan unha novela gráfica sobre o pensador vigués silenciado durante a ditadura franquista

Por Eduardo Rolland | 25/06/2018

Foi un dos grandes pensadores libertarios en España e conseguiu prestixio internacional. Traduciu a Bakunin e a Kropotkin. Tamén foi un notable topógrafo, que participou no tendido do ferrocarril en Andalucía ou Asturias. E que, sobre todo, ideou o trazado do tranvía de Vigo, de cuxa compañía foi xerente.

Considerado de xeito unánime un home bo e xusto, dunha categoría ética excepcional, o seu funeral conmocionou á cidade olívica, nunha gran demostración popular de dor. E o seu panteón, sufragado por subscrición dos vigueses, segue a ser un dos máis fermosos do cemiterio de Pereiró.

Agora, os irmáns vigueses Ramón e José Trigo presentan a obra “Ricardo Mella: el hombre nuevo”, unha novela gráfica que nos narra a biografía do intelectual vigués. O libro foi realizado por autoedición mediante ‘crowfunding’, como non podía ser doutro xeito: “Recoñezo que ao principio era reticente con este método”, recoñece José Trigo, “pero enseguida comprendín que era necesario facer un proxecto libre e autoxestionado, dúas bases do pensamento de Mella”.

Ramón Trigo, autor das espectaculares ilustracións, documentouse con material da época, abundantes fotografías que retrataban “unha España negra”. As rúas de Vigo, as chemineas industriais ou as vías do tranvía aparecen polas páxinas da novela trazadas a carboncillo.

Ricardo Mella naceu en Vigo en 1861, no seo dunha familia republicana. Mentres traballaba nunha axencia marítima local, comezou a traballar para varios xornais, como La Verdad, El Anunciador ou La Concordia, onde os seus artigos reflexivos e combativos dende moi cedo cobraron fama.

Un escrito denunciando ao Marqués de Elduayen, ao que acusaba dun suposto desfalco no Banco de España, do que fora director, saldouse cunha demanda penal e unha condena de 3 anos e 7 meses de desterro en 1882.

Trasladado a Madrid, contraeu matrimonio con Esperanza Serrano Rivera, coa que tería 13 fillos, entre eles a política e figura do feminismo Urania Mella, represaliada pola ditadura. Tamén colaborou con revistas da capital como La Revista Social, Acracia ou a barcelonesa El Productor.

A súa obra de pensamento anarquista foi traducida e publicada en media Europa

En 1884, traduce ao castelán ‘Dios y el Estado’ de Bakunin. Por entón xa falaba varios idiomas, dominando o inglés, o francés e o italiano. Foi en Madrid onde decidiu estudar topografía, para desempeñarse logo como enxeñeiro en proxectos de ferrocarrís. Ao tempo, mantiña a súa inesgotable carreira como pensador libertario, xa respectado en Europa, publicando en xornais de Barcelona, Buenos Aires, París ou Nova York. “Queres cultura, liberdade, igualdade e xustiza? Pois vai conquistalas, non queras que outros veñan para che as dar”, escribe aos obreiros nunha das súas máis célebres frases.

As súas ideas provocaban ás veces as críticas doutros sectores libertarios, pero nunca renunciou á súa coherencia intelectual, como cando condenou as actividades en Andalucía da rede anarquista de La Mano Negra. Para Ramón Trigo, era tamén “un tipo do Renacemento, que destacaba como pensador pero tamén tivo unha vida profesional notable”.

Un discurso de Mella.

José Trigo lembra que “tamén era moi molesto para os explotadores porque era un intelectual, un home reflexivo que analizaba moi ben a realidade e isto asustaba ao poder”. Curiosamente, os empresarios de Vigo elixírono para ser xerente da Compañía de Tranvías, participando na reunión fundacional na illa de Toralla en 1911.

“Non só era un excelente topógrafo”, explica Trigo, “é que a súa man notouse tamén no feito de que Tranvías foi unha compañía exemplar, que tiña unhas condicións laborais que gozaban moi poucos obreiros na súa época”.

A morte de Mella en 1925 foi unha conmoción na cidade olívica. Aos seus funerais acudiu o pobo en masa, cun acto multitudinario no teatro Tamberlick. O seu mausoleo no cemiterio de Pereiró foi erixido por subscrición popular e é obra do escultor Asorey. Marchaba ademais un intelectual aclamado internacionalmente.

Con todo, a posterior ditadura silenciou totalmente a súa memoria, mesmo no seu Vigo natal. De feito, cambiaron o nome da avenida Ricardo Mella para pasar a chamala avenida da Florida. Coa democracia, déronlle o nome de Ricardo Mella ao vial que vai de Vigo a Baiona pola costa, por onde circulaba o vello tranvía que axudou a fundar en Vigo.

“Ricardo Mella: el hombre nuevo” está xa á venda nas librarías. E entre a novela gráfica e a obra de arte, é unha oportunidade perfecta para lembrar e render homenaxe a un intelectual galego que alcanzou sona internacional, aínda que caeu no esquecemento primeiro polo franquismo e logo porque o anarquismo xamais recuperou tras a Transición a forza que tiña durante a II República.